Η δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: την ιστορική συγκυρία και την ύπαρξη ενός ισχυρού κινήματος από τον λαό. Εξάλλου, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, οι λαοί έχουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση κι αυτό διεκδικούν οι Καταλανοί. Στην Καταλωνία υπάρχει ένας λαός (διακριτός από τους Ισπανούς) με δική του γλώσσα, πολιτισμό και Ιστορία. Αυτό το γνωρίζουμε και στην Ελλάδα, καθώς οι Καταλανοί για σχεδόν έναν αιώνα (14ος) είχαν δημιουργήσει κρατίδιο με πρωτεύουσα την Αθήνα και επίσημη γλώσσα τα καταλανικά [Δουκάτο Αθήνας και Νεοπατρών (σημερινή Υπάτη)].
Μακρά η ιστορία, λοιπόν, της διεκδίκησης ανεξαρτησίας από την Ισπανία. Κάποιες φορές οι Καταλανοί συμβιβάζονταν με ορισμένη αυτονομία, κάποιες άλλες τα ισπανικά στρατεύματα συνέτριβαν τα κινήματα. Μία φορά φάνηκε πως θα μπορούσε να γίνει κάτι πιο μεγάλο στην Ιβηρική χερσόνησο έτσι ώστε οι λαοί της να συνυπάρξουν και να αυτοδιοικηθούν σε ταξική βάση. Τότε «πέρασε από πάνω τους» ο Φράνκο… Για την Καταλωνία, τα 36 χρόνια της φασιστικής δικτατορίας ήταν ταυτόχρονα χρόνια σκληρής κατοχής, καθώς, εκτός από τους χιλιάδες δολοφονημένους, βασανισμένους και φυλακισμένους, απαγορεύτηκε η καταλανική γλώσσα, τέθηκαν εκτός νόμου οι καταλανικές πολιτιστικές εκδηλώσεις και ακολουθήθηκε πολιτική αφομοίωσης.
Φυσικά, πολλά άλλαξαν από τότε και η Καταλωνία απέκτησε ένα καθεστώς αυτοδιοίκησης το οποίο οι πολιτικοί της επέκτειναν σταδιακά μέσω συμφωνιών με την κυβέρνηση της Μαδρίτης. Σήμερα, η περιοχή είναι σε σχετικά καλή οικονομική κατάσταση, έχει αρκετά διευρυμένη αυτονομία και ένα ποσοστό του πληθυσμού της με ισπανική εθνική συνείδηση (είτε λόγω αφομοίωσης ή λόγω μετοικίσεων από το υπόλοιπο ισπανικό κράτος).
Γιατί, λοιπόν, το θέμα του δημοψηφίσματος έρχεται τώρα και μάλιστα με δυναμικό τρόπο; Είναι σίγουρο ότι στο μυαλό αρκετών Καταλανών, ειδικά αυτών με την εμπειρία της δικτατορίας, η πορεία διεύρυνσης της αυτονομίας τους ήταν ένα συνεχές που θα είχε ως μοναδική κατάληξη την ανεξαρτησία. Κάποιοι άλλοι, οικονομικά εύρωστοι, ισχυρίζονται πως η μεγάλη αναπτυξιακή δυναμική της Καταλωνίας ανακόπτεται από την επιβολή οικονομικής αλληλεγγύης προς τις φτωχές περιφέρειες της Ισπανίας.
Εντούτοις, το μεγαλύτερο ποσοστό των υποστηρικτών του δημοψηφίσματος έχουν αριστερή προέλευση. Κάποιοι το βλέπουν ως δημοκρατικό δικαίωμα που ίσως οδηγήσει σε ένα ομοσπονδιακό ισπανικό κράτος (μέρος του En Comú Podem), οι περισσότεροι, όμως, φαίνεται πως επιθυμούν την ανεξαρτησία. Για όλους, πάντως, η προοπτική παραμονής σε μια χώρα όπου επικρατούν κατά κράτος οι νεοφιλελεύθερες ιδέες στο οικονομικό πεδίο και οι ακραία συντηρητικές ιδέες στο κοινωνικό πεδίο δεν αποτελεί μια ελκυστική επιλογή. Στην Ισπανία, το οικονομικό μοντέλο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού υποστηρίζεται -με μικρές διαφοροποιήσεις- από το Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι, τους Σοσιαλιστές (που το εφάρμοσαν κυβερνητικά) και τους Πολίτες, ενώ η Αριστερά, που το αντιμάχεται, μόλις πρόσφατα κατάφερε με το Unidos Podemos να ξεπεράσει το 20%. Από την άλλη, στην Καταλωνία μπορεί στο παρελθόν η καταλανική Κεντροδεξιά να εφάρμοσε παρόμοιες πολιτικές, ωστόσο οι διαφορετικές εκφάνσεις της Αριστεράς (En Comú Podem, ERC, CUP) φαίνεται πως πλέον υπερβαίνουν το 40%. Έτσι, πολλοί πιστεύουν ότι το όραμα μιας αριστερής, αβασίλευτης ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Καταλωνίας μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Επίσης, στην καταλανική Αριστερά δεν περιβάλλουν με εμπιστοσύνη τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και τις ακραίες πρακτικές των συντηρητικών πολιτικών του ισπανικού κράτους. Η στρεβλή μεταπολίτευση που ακολούθησε τον θάνατο του Φράνκο προχώρησε σε βραδύ εκδημοκρατισμό του δικαστικού σώματος και σε υπερβολικά αργές αλλαγές στα Σώματα Ασφαλείας, ενώ ο «βρόμικος πόλεμος» στη Χώρα των Βάσκων μεγέθυνε τις καταλανικές ανησυχίες. Παράγωγο της στρεβλής μεταπολίτευσης είναι και το Λαϊκό Κόμμα, όχι μόνο λόγω της ίδρυσής του από υπουργό του Φράνκο και της σταθερής άρνησης αναγνώρισης των θυμάτων του φασισμού, αλλά και της εφαρμογής πολιτικών στο δεξί άκρο του πολιτικού φάσματος. Έτσι, η προσπάθεια από την κυβέρνηση Ραχόι σύνθλιψης της «αποσχιστικής πρόκλησης» και της «στάσης κατά της συνταγματικής τάξεως», χωρίς ουσιαστικά περιθώρια διαλόγου, μπορεί να χαρακτηριστεί αναμενόμενη. Εντούτοις, η σκληρή αντίδραση της Μαδρίτης φαίνεται να προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς ωθεί αναποφάσιστους υπέρ του δημοψηφίσματος και προκαλεί διεθνή συμπάθεια.
Συνεπώς, εφόσον υπάρχει ισχυρό λαϊκό κίνημα, αυτό που μένει να διαπιστωθεί από τη Δευτέρα κι έπειτα, είναι αν υπάρχει η κατάλληλη ιστορική συγκυρία, εντός και εκτός του ισπανικού κράτους, ώστε να αναγνωριστεί στους Καταλανούς το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.
Ο Χρήστος Γραμπόβας διδάσκει Λογιστική και Χρηματοοικονομικά και έχει εργαστεί στα Πανεπιστήμια της Βαλένθια και Carlos III της Μαδρίτης
Πηγή: Η Αυγή
