Αξιόπιστη, έγκυρη, με επαρκή τεκμηρίωση, προσεγμένο λεξιλόγιο και σαφήνεια.
Αποφεύγει τα εύκολα συνθήματα, τον σκανδαλισμό, την προσέλκυση αναγνωστών μέσω εντυπωσιασμού.
Φανατικά ταγμένη στις ιδέες και τα οράματα της Αριστεράς, στέκεται κριτικά απέναντι στα μέσα και τις μεθόδους υλοποίησής τους, καθώς και στα πρόσωπα που επωμίζονται αυτή τη βαριά ευθύνη.
Οι φίλοι της θα αναγνώρισαν αμέσως πως πρόκειται για την εφημερίδα «Αυγή». Οι λιγότερο φίλοι ίσως αμφισβητήσουν κάποια από τα παραπάνω, θα δυσκολευτούν ωστόσο, όσο κι αν πασχίσουν, να διατυπώσουν αντιρρήσεις για τα περισσότερα και θα σταθεί αδύνατον να τα αρνηθούν όλα.
Αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι έχει αναδείξει πλειάδα σπουδαίων δημοσιογράφων, οι οποίοι έχουν στελεχώσει ποικίλα επικοινωνιακά μέσα και… μαθηματικά βέβαιο ότι συμπληρώνει τούτες τις ημέρες 65 χρόνια έντυπου βίου!
Δύο επέτειοι τον Αύγουστο
«Δεν είναι ωραίο», έγραφε ο Σοφιανός Χρυσοστομίδης, σε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στα «Ενθέματα», στις 15 Σεπτεμβρίου 2002, για τα 50 χρόνια της «Αυγής», «τον Αύγουστο του 1999 να δεχόμαστε ευχές και συγχαρητήρια για τα 25χρονα της “Α” (διάβαζε: 25 χρόνια από την επανέκδοση της “Α”) και, τρία χρόνια αργότερα, να τιμούμε τα 50χρονα της ίδιας εφημερίδας;».
Οι δύο σημαντικές επέτειοι της εφημερίδας είναι τον ίδιο μήνα, με διαφορά τριών εβδομάδων. Στις 24 Αυγούστου πρωτοκυκλοφόρησε η «Αυγή», αρχικά ως εβδομαδιαία και ύστερα από 5 μήνες ως ημερήσια. Στις 4 Αυγούστου 1974, ύστερα από τη μακρά νύχτα σιωπής κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, επανεκδόθηκε και συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Αν προσθέσουμε στον σημερινό αριθμό φύλλου και τα τεύχη της πρώτης περιόδου, 1952-1967, ο συνολικός αριθμός φθάνει τα 17.000.
Θα ήταν όλα ευκολότερα κατανοητά αν είχε υλοποιηθεί η ευχή, η προτροπή, η επιθυμία του Σοφιανού να γραφτεί η συναρπαστική ιστορία της «Αυγής». Μικρές πινελιές, από εδώ, τούτη τη σημαντική ημέρα, με στοιχεία αλιευμένα από παλαιότερα δημοσιεύματα.
Προηγήθηκε η απαγόρευση
Τον Αύγουστο του 1952, με νωπές τις εκτελέσεις των Νίκου Μπελογιάννη, Δημήτρη Μπάτση, Νίκου Καλούμενου και Ηλία Αργυριάδη τον Μάρτιο, με τους τόπους εξορίας και τις φυλακές γεμάτες από αγωνιστές της Αντίστασης και με το μετεμφυλιακό κλίμα σε έξαρση, καταβάλλεται προσπάθεια για την έκδοση της «πρωινής δημοκρατικής εφημερίδας του λαού», της «Αυγής». Ο υπουργός Τύπου Γ. Νόβας θα την απαγορεύσει προκαταβολικά!
Όπως γράφει ο Γ.Α. Λεονταρίτης, ο Βασίλης Εφραιμίδης, ο οποίος θα παρουσιαζόταν ως εκδότης της εφημερίδας, επισκέφθηκε τον Σοφοκλή Βενιζέλο για να διαμαρτυρηθεί για την άρνηση του Νόβα να δοθεί άδεια έκδοσης αριστερής εφημερίδας.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης κάλεσε στο γραφείο του τον κομμουνιστοφάγο διοικητή Ασφαλείας Θ. Ρακιντζή και τον ρώτησε γιατί δεν δίνει την άδεια. «Διότι ο κύριος απ’ εδώ έχει φάκελο που δεν χωράει μέσα στο δωμάτιο!» του αποκρίθηκε ωμά ο Ρακιντζής, για να εισπράξει από τον Σ. Βενιζέλο την απάντηση: «Κλείδωσε λοιπόν τον φάκελο στο συρτάρι και δώσε την άδεια»!
Οι στυλοβάτες
Στον πρώτο κύκλο συνεργατών αναφέρονται οι Ηρ. Τζάθας, Τ. Βουρνάς, Λ. Κύρκος, Σ. Λιναρδάτος, Χαρ. Μάνος, Θ. Τσουπαρόπουλος, Ασ. Γιαλαμάς, Ν. Παπαπερικλής, Κ. Βάρναλης, Έλλη Αλεξίου, Τ. Λειβαδίτης, Τ. Πατρίκιος, Αρ. Αλεξάνδρου, Γ. Ιμβριώτης, Ρόζα Ιμβριώτη και άλλοι.
Σύντομα θα πυκνώσουν τις γραμμές ακόμα περισσότεροι άνθρωποι του πνεύματος, ενώ στο δημοσιογραφικό εργαστήρι, όπως αποδείχθηκε η «Αυγή», θα μαθητεύσουν εκατοντάδες νέοι και νέες, αρκετοί από τους οποίους θα διαπρέψουν και θα στελεχώσουν άλλα έντυπα.
Τη διεύθυνση της εφημερίδας ανέλαβαν κατά χρονολογική σειρά οι: Β. Εφραιμίδης, Μ. Γλέζος, Λ. Κύρκος, Π. Παρασκευόπουλος και μετά τη μεταπολίτευση οι Κ. Χατζηαργύρης, Θ. Τσουπαρόπουλος, Αντ. Μπριλλάκης, Γ. Γιάνναρος, Δ. Ψυχογιός, Σ. Χρυσοστομίδης, Β. Κωνσταντινίδης, Δ. Αλεξόπουλος, Δ. Χατζησωκράτης, Κ. Κάρης, Ν. Φίλης και Κ. Νικολακάκος.
Στήριξη δημιουργών
«Την εποχή που ο περιπτεράς έδινε την “Αυγή” διπλωμένη, για να μην φαίνεται ο τίτλος της εφημερίδας, πρωταρχικό αίτημα ήταν η απελευθέρωση των κρατουμένων, η επιστροφή των εξορίστων, η αποκατάσταση κάποιας στοιχειώδους νομιμότητας για να ξαναβρούν μια θέση στη ζωή οι πνευματικοί άνθρωποι και καλλιτέχνες, που τιμωρήθηκαν για τη συμμετοχή τους στην Αντίσταση» γράφει ο Δημήτρης Σπάθης.
Στη συνέχεια περιγράφει ότι «η εξουσία λογόκρινε τον Αριστοφάνη», ότι έστελνε τραμπούκους σε συναυλίες, αλλά και -ως δείγμα μιας άνοιξης που πλησίαζε- ότι «πρώτη φορά το 1957 το Θέατρο Τέχνης του Κουν ανεβάζει Μπρεχτ». Η νέα εφημερίδα «στηρίζει όλα τα ‘ανοίγματα’, στηρίζει όλες τις νέες θεατρικές πρωτοβουλίες, από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη ώς τη Δωδέκατη Αυλαία, που προωθεί αποκλειστικά πρωτοποριακούς Νεοέλληνες δημιουργούς».
26.616 αντίτυπα!
«Η ‘Αυγή’ στάθηκε το πιο διαφωτιστικό και αγωνιστικό όργανο του λαού και συντελεί στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης μέσα στις μεγάλες μάζες του ελληνικού λαού…» θα γράψει το 1962 ο Μάρκος Αυγέρης.
Η εφημερίδα θα αντέξει τις διώξεις και θα κερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνωστικού κοινού φθάνοντας τον Ιανουάριο του 1967 τα 26.616 φύλλα!
Θα αγκαλιάσει τους νέους δημιουργώντας μια αμφίδρομη σχέση. «Καμιά, νομίζω, εφημερίδα, κανένα έντυπο δεν υποστηρίχθηκε τόσο ένθερμα, τόσο πεισματικά από τόσο πολλούς νέους και νέες όσο η ‘Αυγή’. Και κανένα βέβαια έντυπο της εποχής εκείνης δεν συμπαραστάθηκε και δεν πρόβαλε, δεν συνέβαλε, όπως η ‘Αυγή’, στη ζωή, στην πάλη και τη δράση των νέων ανθρώπων» γράφει ο Στέφανος Στεφάνου.
Η Χριστίνα Πουλίδου θα γράψει για την εφημερίδα πως «ήταν γένους θηλυκού» εξαίροντας τη συμβολή της στους αγώνες των γυναικών και επισημαίνοντας διορατικές αναφορές, όπως ότι «τη θέση των γυναικών δεν την κατοχυρώνουν οι νόμοι, αλλά η βαθιά αλλαγή των συνειδήσεων».
Διαδικτυακή εποχή
Παρούσα στο κάλεσμα των καιρών, η ιστορική εφημερίδα της Αριστεράς δημιούργησε γρήγορα έναν εύχρηστο δικτυακό τόπο (http://www.avgi.gr/) και έφτιαξε τον χώρο της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (https://www.facebook.com/%CE%95%CF%86%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CE%97-%CE%91%CF%85%CE%B3%CE%AE-345324598921301/?fref=ts).
Ο συνδυασμός κειμένου, ήχου και εικόνας, καθώς και η διαρκής ενημέρωση, έχουν προσδώσει νέα στοιχεία και έχουν αναβαθμίσει το δέσιμο της «Αυγής» με τους φίλους και υποστηρικτές της.
Παράλληλα, η τεχνολογία έχει συμβάλει στη βελτίωση μιας σχέσης που είχε γίνει αισθητή από το πρώτο κιόλας φύλλο: Την αμφίδρομη επικοινωνία με τους αναγνώστες!
………………………
Το πρώτο φύλλο
Καλογραμμένο και πολύ περιεκτικό το πρώτο φύλλο, της Κυριακής 24 Αυγούστου 1952 (οκτασέλιδο, μεγάλου σχήματος με μικρά -σε σχέση με τις σημερινές εφημερίδες- τυπογραφικά στοιχεία), επιλέγει ως πρώτο θέμα την αποκάλυψη ότι η κεντρώα κυβέρνηση των Νικόλαου Πλαστήρα (Εθνική Πολιτική Ένωσις Κέντρου) και Σοφοκλή Βενιζέλου (Κόμμα Φιλελευθέρων) ακολουθεί την ίδια πολιτική με τον δεξιό Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου.
Στην τελευταία σελίδα έχει την ομιλία του προέδρου της ΕΔΑ Ιωάννη Πασαλίδη στην Βουλή, όπου κατηγορεί τον επελαύνοντα προς την εξουσία Ελληνικό Συναγερμό ότι φοβάται την αλήθεια: «Δεν είναι δυνατόν από το βήμα της Βουλής να σηκωθεί η δεξιά αντιπολίτευση η οποία θέλει να κυβερνήσει και να μοιράζει τους Έλληνας εις Έλληνας και μη Έλληνας».
Απευθυνόμενος προς τον Παπάγο αναφέρει: «Θα αρπάξετε τον μισό κόσμο, τους μισούς Έλληνες, και θα τους πάτε στα νησιά. Θα τους στείλετε εξορία. Πόλεμο θέλετε εσείς. Δεν θέλετε ειρήνη. Διότι όποιος δεν θέλει την εσωτερική ειρήνη, πόλεμο θέλει».
Εξορίες, φυλακές, εκτελέσεις
Το πρώτο φύλλο της “Αυγής” καταγράφει παραστατικά τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των εξορίστων στον Άη Στράτη και την Γυάρο, αναφέρει ονόματα νεκρών, αποκαλύπτει τον διωγμό της Αντίστασης και επικεντρώνεται σε μεμονωμένες τραγικές περιπτώσεις, όπως των τεσσάρων αδελφών της οικογένειας Μαυροειδάκου, όπου ο Ευθύμιος εκτελέστηκε το 1944 από τους Γερμανούς, ο Χρήστος σκοτώθηκε το 1945 από τρομοκράτες της Δεξιάς, ο Γιώργος εκτελέστηκε το 1948 για την συμμετοχή του στον ΕΛΑΣ, ο τέταρτος αδελφός βρίσκεται ακόμα στη φυλακή και η τραγική μάνα, η Βασιλική, παλεύει να θρέψει τα εννιά εγγόνια της…
Δίκη Μανώλη Γλέζου
«Ο νέος ούτος δικαιούται της εθνικής ευγνωμοσύνης δι’ όσα υπέρ της πατρίδος έπραξε κατά τας ζοφεράς ημέρας της κατοχής» ανέφεραν σε επιστολή τους προς τα μέλη του Αναθεωρητικού Στρατοδικείου Αθηνών οι κοινοτάρχες και πρόεδροι τοπικών φορέων της Νάξου. Την επόμενη ημέρα θα άρχιζε η αναθεώρηση της δίκης του Μανώλη Γλέζου, που είχε καταδικαστεί σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο με την κατηγορία της απόπειρας φυγής στο εξωτερικό.
Και, βέβαια, οι εκκλήσεις δεν προέρχονται μόνο από το νησί του: «Πενήντα τρεις δημοσιογράφοι απηύθυναν πριν από λίγες ημέρες υπόμνημα στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο, που εκδικάζει αύριο την υπόθεση του Μ. Γλέζου, και ζητούν την άμεση απόλυσή του. Δεκάδες βουλευτές όλων των κομμάτων, καθώς και πλήθος προσωπικοτήτων και οργανώσεων του εξωτερικού και χιλιάδες Έλληνες όλων των τάξεων και παρατάξεων έχουν υπογράψει κατά καιρούς παρόμοια υπομνήματα. Απαίτηση ολόκληρου του ελληνικού λαού και όλης της δημοκρατικής ανθρωπότητος, που πολέμησε τον φασισμό είναι ν’ αφεθή ελεύθερος ο Εθνικός Ήρωας Μανώλης Γλέζος».
Η εφημερίδα παραθέτει αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Μ. Γλέζου «Έτσι κατεβάσαμε τη χιτλερική σημαία από την Ακρόπολη», στα οποία γίνεται περιγραφή μιας από τις πιο ηρωικές πράξεις στην κατεχόμενη Ευρώπη, οι συνεννοήσεις με τον Λάκη Σάντα και ο κλασικός, πλέον, διάλογος με τη μητέρα του όταν γύρισε σπίτι:
– Γιατί, άργησες, γιε μου;
– Μάνα, αύριο θα μάθεις…
100 δράμια μανέστρα
Σε πλαίσιο με τίτλο «Τα ημερομίσθια χθες και σήμερα» και υπότιτλο «Το βιοτικό επίπεδο του λαού μας κατώτερο των αποικιακών λαών», συγκρίνει το προπολεμικό ημερομίσθιο με το αντίστοιχο εκείνης της εποχής, καθώς και την αγοραστική του δύναμη. Αναφέρει ότι με το μέσο ημερομίσθιο του 1940, των 55,50 δραχμών, μπορούσαν να αγορασθούν 400 δράμια αρνίσιο κρέας, 100 δράμια μανέστρα, 400 δράμια ψωμί, 200 δράμια λάδι και ικανές ποσότητες από πατάτες, φέτα, ζάχαρη, ελιές, λίπος και αλάτι (σ.σ.: το δράμι, για τους νεότερους, ήταν μονάδα μέτρησης βάρους, η οποία ίσχυε μέχρι το 1959. Το δράμι ισοδυναμεί, κατά προσέγγιση, με 3,2 γραμμάρια. Τα 400 δράμια -μία οκά- είναι 1 κιλό και 280 γραμμάρια).
Με το μέσο ημερομίσθιο του 1952, των 18.500 δραχμών, ήταν δυνατόν να αγοραστούν μόνο τα δύο πρώτα είδη, αφού το κρέας από 14 δραχμές είχε φθάσει στις 17.000 και η μανέστρα από 3 είχε φθάσει στις 1.500 δραχμές. Για την αγορά των υπολοίπων ειδών ο εργαζόμενος θα έπρεπε να βρει και να δαπανήσει άλλες 24.400 δραχμές.
Όπως αναφέρει, όταν ο πληθωρισμός καλπάζει, τα ημερομίσθια, ύστερα από απαίτηση των Αμερικανών, έμειναν καθηλωμένα στα όρια των συλλογικών συμβάσεων του 1947, ο αριθμός των ανέργων έφθασε στις 500.000, το 30% των εργαζομένων έχει προσβληθεί από φυματίωση και το 80% των παιδιών των εργαζομένων δεν έχουν φυσιολογική ανάπτυξη και πάσχουν από αδενοπάθεια – αποτέλεσμα κακών συνθηκών διατροφής και διαβίωσης.
Σε άλλο άρθρο, αναφερόμενη στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, επικεντρώνεται στο τρίπτυχο «Χωρίς δραστική μείωση των στρατιωτικών δαπανών / Χωρίς τον αυστηρότατον έλεγχον των βιομηχανιών / Χωρίς πραγματική μέριμνα για τους εργαζόμενους ανθρώπους», προβλέποντας ότι «το τραγικό οικονομικό αδιέξοδο θα παραμείνει».
Οι μεγάλοι μας ποιητές
Σε ένα πυκνό και περιεκτικό κείμενο με τίτλο «Οι μορφές της Ελλάδας και η ελληνικότητα στην τέχνη», ο Μάρκος Αυγέρης αποκρυσταλλώνει το έργο των σπουδαίων μας ποιητών:
«Ο Σικελιανός στέκεται στα κορυφαία φανερώματα του ελληνικού πολιτισμού, στην άνθηση και την πληρότητά του και βλέπει μιαν ανθρωπότητα στο μεσουράνημα και στην αποθέωσή της. Ο Καβάφης βλέπει περισσότερο την κοσμοπολίτικη Ελλάδα της διασποράς, τη μισοβάρβαρη Ασιάτισσα.
Η Ελλάδα του Καβάφη ελληνίζει μα δεν είναι πια τόσο ελληνική, ζει έξω από τα κλασικά χώματα, στον ξεπεσμό και στη διαφθορά, είναι μια Ελλάδα ηδονιστική, της παρακμής, κυνική και στωική μέσα στην αποσύνθεσή της (…). Ο Παλαμάς, πάλι, στρέφεται περισσότερο προς τα βυζαντινή Ελλάδα, προς τη γη της Ρωμιοσύνης (…). Βλέπει στην Ελλάδα το σύμβολο του Ανταίου και του Διγενή που χαροπαλεύει».
Για τον Σολωμό γράφει ότι «βλέπει την Ελλάδα στην πραγμάτωση της ηθικής ιδέας, να συγκεντρώνει μέσα της κάθε είδους μεγαλείο». Για τον Κάλβο «η Ελλάδα είναι η αυστηρή εικόνα της αρετής και της υψηλοφροσύνης με το μίσος κατά των τυράννων». Ο Βαλαωρίτης «τραγουδάει μιαν Ελλάδα βουνίσια και τραχιά».
Μιλώντας για τους καθαρολόγους ρομαντικούς λέει ότι «δίνουν μιαν Ελλάδα ρητορική και υπερήφανη, που με θεατρικές χειρονομίες σέρνει τ’ αρχαϊκά κουρέλια της και παριστάνει την Ελλάδα των Μαραθώνων και των Σαλαμίνων, μα είναι η γνωστή Ψωρο-Κώσταινα, η καταφρόνια του κόσμου, εικόνα κι ομοίωσις της εθνικής ζωής της εποχής τους».
Αύρα φρεσκάδας!
Το παραπάνω κείμενο, μαζί με πολλά άλλα, όπως το διήγημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη, την παρουσίαση βιβλίου με τα άπαντα του Γρυπάρη, ειδήσεις από το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τη γλυπτική, καθώς και σχόλια για τα τεκταινόμενα περιλαμβάνονται στη σελίδα με τίτλο «Πνευματική και καλλιτεχνική εβδομάδα», η οποία, 65 χρόνια μετά, εξακολουθεί να αποπνέει φρεσκάδα!
Στη στήλη «Κριτική θεάτρου» εγκωμιάζεται η παράσταση «Ατμόπλοιο Τζόαν Ντάνβερς», με τους Τζ. Καρούσο, Α. Παπαθανασίου, Α. Δαμιανό, Ζ. Τσάπελη, Ε. Ζαφειρίου και άλλους.
Αντιθέτως, κακή κριτική γράφεται για την παράσταση «Το χάρισμα της Αδέλας», με τον θίασο της κυρίας Κατερίνας.
Στη στήλη «Νεοελληνική Ποίηση», που εξακολουθεί να υπάρχει ίσαμε τώρα (!), παρουσιάζεται η «Δημιουργία» του Νικηφόρου Βρεττάκου: «Χτύπα όπου θέλεις. Στο μέτωπο, στις κλειδώσεις, στο χέρι, στους γοφούς, στην καρδιά. / Εδώ πάντοτε θα βρίσκεις νερό. / Αρκεί που έσπασε ο βράχος. Αρκεί / που συγκλίνοντας έσμιξαν όλες οι φλέβες. / Έχω πίσω μου ένα βουνό / για να αρδεύω τη γης χίλια χρόνια!».
Η αποτυχία στο Ελσίνκι
Στα περιορισμένα αθλητικά της εφημερίδας με τίτλο «Η ζωή του στίβου» τίθεται το ερώτημα «Γιατί αποτύχαμε στην 15η Ολυμπιάδα;» και αναγράφεται η προτροπή: «Ας αναζητήσουμε ευθύνες και υπευθύνους». Αφού αναφέρεται στην απογοητευτική εμφάνιση των αθλητών μας, ψέγει τους παράγοντες (η τσαπατσουλιά φάνηκε και από το γεγονός ότι η Εθνική ποδοσφαίρου ενημερώθηκε για τη συμμετοχή της μόλις έναν μήνα πριν), ενώ δημοσιεύει καταγγελία του πατέρα των αδελφών Ρουμπάνη ότι ο αρχηγός της αποστολής, όταν επισκέφθηκε στο διαμέρισμά του τραυματισμένο αθλητή και τον είδε να φοράει πιτζάμες, τον αποκάλεσε «Λελέ»!
Αρθρογραφία
Το νέο φύλλο έχει μία σελίδα με διεθνή (ο αγγλοαμερικανικός ανταγωνισμός σε Περσία και Αίγυπτο, το 19ο Συνέδριο των Μπολσεβίκων, η τραγωδία της Κορέας, το Συνέδριο Ειρήνης στο Βερολίνο, η Διάσκεψη του Ειρηνικού κ.ά.), άρθρο του Στέφανου Σαράφη, τη «Συνδικαλιστική Κίνηση» με άρθρο του Μαρίνου Ξαγοράρη, την εξέλιξη της δίκης του Αντ. Αμπατιέλου (όπου σε κάποια στιγμή ο μαχητικός συνδικαλιστής ναυτεργάτης υποβάλλει σε μάρτυρα κατηγορίας την αφοπλιστικά απλή ερώτηση: «Τις εκδηλώσεις των ναυτεργατών θεωρείτε δικό μου ή αποτέλεσμα της οικονομικής δυσπραγίας;») και άρθρο της Μαρίας Τηνιακού με τίτλο «Να ψηφίσουν όλες οι Ελληνίδες».
Περιλαμβάνει αναφορά στο επάγγελμα του παγοπώλη (μην ανοίγω και άλλη παρένθεση για να εξηγώ στους νεότερους τι ήταν αυτό), ευθυμογραφήματα, καθώς και κείμενο με τίτλο «Θύματα και θύτες», της Ρόζας Ιμβριώτη:
«Ποιος ενδιαφέρθηκε για τα ψυχικά αυτά τραύματα, για τα παράξενα φερσίματα και τη νοοτροπία των παιδιών του πολέμου; Ποιος ανησύχησε για τον αποφασιστικό ρόλο που έπαιξε το πολεμικό και το μεταπολεμικό περιβάλλον στην ψυχή του παιδιού; Ποιος ενδιαφέρθηκε και πώς αντίκρισε το πρόβλημα των χιλιάδων ορφανεμένων παιδιών;
Πώς ν’ αντικρύσουν αυτά τη ζωή τώρα, αφού τ’ αφήσαμε αγράμματα, χωρίς επάγγελμα, γδυτά, νηστικά, εξαθλιωμένα; Τι αξία έχουν γι’ αυτά οι ηθικές επιταγές αφού τις είδαν να ποδοπατούνται ατιμώρητα; Έσπασαν τα νεύρα των παιδιών και υπονομεύτηκε η ηθική τους υπόσταση. Όμως η ψυχική αυτή παραμόρφωση δε συμβαίνει σε λίγες εκατοντάδες παιδιά. Είναι η σήψη που προχωρεί ανεμπόδιστα και τείνει να μολύνει ολόκληρο τον εθνικό οργανισμό».
Κοσμάς Κέφαλος
Πηγή: Η Αυγή
