Στις 30 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στο Ντουμπάι η COP28, το δεύτερο κεφάλαιο της νέας φάσης της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Οι μέχρι τώρα προσπάθειες των συμμετεχόντων χωρών εστιαζόταν στην αναζήτηση συνολικής «πολιτικής συμφωνίας», για τον περιορισμό των εκπομπών, που θα περιλάμβανε τους μεγάλους ρυπαντές του παγκοσμίου Νότου (π.χ. Κίνα, Ινδία), καθώς και στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Συμφωνίας, μέσω υιοθέτησης κανόνων μετρήσεων και καταγραφών, κοινοποίησης υποχρεωτικών στατιστικών κ.λπ. χωρίς όμως αξιόλογα αποτελέσματα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι αυξανόμενες γεωπολιτικές αντιθέσεις μεταξύ των ενδοιασμών του Βορρά και της συμπαγούς δυναμικής και διαπραγματευτικής ισχύος του Νότου, οδήγησαν, υπερβαίνοντας σημαντικές δυσκολίες, στην ίδρυση Ταμείου χρηματοδοτικής βοήθειας για την αντιμετώπιση των απωλειών και των ζημιών (Loss and Damage Fund) των χωρών που πλήττονται από κλιματικές καταστροφές, εξαιτίας των παραγωγικών και καταναλωτικών πρακτικών των πλούσιων χωρών (απόφαση 2/CP.27).
Η απόφαση, υπό την άτυπη ηγεσία της Κίνας, συνιστά μια νίκη για τις χώρες του G77 (αποκαλούμενες αναπτυσσόμενες), σε αντιπαράθεση με τους «ιστορικούς» ρυπαντές της Δύσης, ανίκανων πλέον να επηρεάσουν, όπως στο παρελθόν, πρώην αποικίες και χώρες που θεωρούνταν φίλοι και εταίροι. Στο επίκεντρο, η απροθυμία της Δύσης να συμμετάσχει στο προγενέστερο πρόγραμμα χρηματοδότησης για το κλίμα: 100 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2020 που είχαν υποσχεθεί στην Κοπεγχάγη το 2009 που ποτέ δεν εκταμιεύθηκε στο σύνολο του.
Η COP28 είναι η χρονιά του πρώτου απολογισμού, δηλαδή η ανάλυση των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα, σε ένα πλαίσιο που δεν βασίζεται πλέον στην επιβολή ποσοστώσεων μείωσης των εκπομπών ανά χώρα (όπως την εποχή του πρωτοκόλλου του Κιότο), αλλά στον ενιαίο κοινό στόχο, του περιορισμού δηλαδή της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη εντός των 2°C, σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή.
Στόχοι και βέτο
Η κάθε χώρα συντάσσει και υποβάλει το εθνικό σχέδιο περιορισμού των εκπομπών και των απαραίτητων χρηματοδοτήσεων NDC (Nationally Determined Contributions) τα οποία αξιολογούνται συλλογικά ανά πενταετία, αρχής γενομένης από το 2023.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα τον περασμένο Σεπτέμβρη ο ΟΗΕ, το άθροισμα των συνολικών εθνικών σχεδίων NDC προβλέπει αύξηση των εκπομπών ΑτΘ (Αέρια του Θερμοκηπίου) κατά +9% έως το 2030 (σε σύγκριση με το 2010), αντι της αναγκαίας μείωσης του -45%, ήδη από το 2020, προκειμένου να μην ξεπεραστεί ο ελάχιστος στόχος του Παρισιού, δηλαδή το όριο +1,5°C. Αυτή η απόκλιση μπορεί να γεφυρωθεί μέσω επιθετικής πολιτικής ανάπτυξης των ΑΠΕ, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και ταχύτερης δυνατής εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων.
Αντίθετα, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο IMF, οι κάθε είδους επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα ανήλθαν πέρυσι στο αστρονομικό ποσό των 7 τρισ. δολαρίων, ενώ για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης επαρκούσαν 4,3 τρισ. δολάρια. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης: οι ΗΠΑ το 2030 θα εξορύξουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο όσο ποτέ στην ιστορία τους, με την Ρωσία και την Σαουδική Αραβία να ακολουθούν στην ίδια κατεύθυνση.
Στο «πολιτικό» κείμενο της απόφασης αναμένεται να γίνει ειδική αναφορά στην επικαιροποίηση και τους αυξημένους στόχους των εθνικών σχεδίων NDC. Θα πρέπει ωστόσο, να ληφθούν υπόψη πολυάριθμα αναμενόμενα βέτο, για παράδειγμα ο όρος phaseout (έξοδος) από τα ορυκτά καύσιμα, εν μέσω μιας περίπλοκης γεωπολιτικής και γεω-ενεργειακής κατάστασης, που τρεις πόλεμοι, Ουκρανία, Καύκασος και Μέση Ανατολή, δεν διευκολύνουν τον διάλογο για την πράσινη μετάβαση, σε μια εποχή που κάθε χώρα, με σπάνιες εξαιρέσεις, εργάζεται κάτω από το ραντάρ για να εξασφαλίσει ενέργεια σε προσιτές τιμές – ανεξάρτητα από την προέλευση της.
Τα προαναφερθέντα ενώ ο κόσμος οδεύει να υπερβεί, πιθανώς από το 2024, το όριο των +1,5°C (την 17η Νοέμβριου η μέση παγκόσμια υπερθέρμανση του πλανήτη υπερέβη το ψυχολογικό όριο των 2oC).
Αναμονές και προσδοκίες
Ο διαπραγματευτικός ρόλος των ΗΠΑ στην COP28 εμφανίζεται αντιφατικός και εξασθενημένος, υιοθετώντας οικολογικές πολιτικές ανάλογα με το πολιτικό χρώμα του κατοίκου του Λευκού Οίκου. Η αμερικανική αντιφατικότητα καταγράφηκε και στις αποφάσεις της περυσινής COP27, όπου οι ΗΠΑ κάτω από τη συντονισμένη πίεση των χωρών του φτωχού Νότου (υπο την σκηνοθεσία της Κίνας), ενώ αποδέχτηκαν τις δεσμεύσεις του προγράμματος loss and damage, εργάζονται επιμόνως κυρίως στην υιοθέτηση ασφαλιστικών κριτηρίων και όχι κριτηρίων αποκατάστασης ζημιών που προξενεί το βαρύ ρυπαντικό φορτίο που οι ΗΠΑ και άλλοι επιφυλάσσουν για τις φτωχές χώρες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει στις διαπραγματεύσεις του Ντουμπάι με πολλά ερωτηματικά. Από γεωπολιτική και διαπραγματευτική άποψη, η σταδιακή έναρξη λειτουργίας του Mηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Ανθρακα (CMAM, Carbon Boarder Adjustment Mechanism) έχει δημιουργήσει προστριβές με αρκετές χώρες σε ό,τι αφορά τους εμπορικούς κανόνες. Η ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία θα εκπροσωπήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που δεν είναι συνεκτικό υπό το καθεστώς της προεκλογικής (Ιούνιος 2024) και ενεργειακής αβεβαιότητας.
Ταυτόχρονα, οι θέσεις της Κίνας και των χωρών του Κόλπου παραμένουν αντιφατικές και προβληματικές. Η Κίνα παρότι είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος ρυπαντής συμπεριφέρεται ως ανεπίσημος εκπρόσωπος του κινήματος G77, που περιλαμβάνει τις πληττόμενες κλιματικά φτωχές χώρες, στις ρυπογόνες πρακτικές των οποίων η Κίνα πρωταγωνιστεί. Αυτή η κινεζική ασάφεια στις διαπραγματεύσεις συνοδεύεται από μια διαπραγματευτικη πρακτική που δεν υποπίπτει σε ανακοινώσεις. Η οικολογική μετάβαση της Κίνας είναι τόσο διφορούμενη όσο και οι διαπραγματευτικές της θέσεις. Ενώ η κυβέρνηση συνεχίζει να εκδίδει άδειες για την κατασκευή νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, πρόσφατες ανεξάρτητες αναλύσεις φαίνεται να επιβεβαιώνουν ότι παράλληλα η Κίνα θα εξασφαλίσει την επίτευξη του στόχου εγκατάστασης 1.220 GW ανανεώσιμης ισχύος έως το 2030. Πέντε χρόνια νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα.
Όταν το κλείσιμο των δελτίων ειδήσεων των τηλεοπτικών καναλιών, δεν θα αφορά μόνο στην πρόβλεψη του καιρού και στην καταγραφή της πορείας του χρηματιστηρίου, αλλά θα συνοδεύεται και από στοιχεία για την πορεία την κλιματικών ατμοσφαιρικών ρύπων και την υπερθέρμανση του πλανήτη, τότε, ίσως, η αντίληψη και η συνειδητοποίηση της κοινωνίας, για την κλιματική κρίση θα μπορέσει να προσδώσει την κινηματική δυναμική για την αποτροπή της καταστροφικής πορείας.
Χρόνου επιτρέποντος…
Ο Ιωσήφ Σινιγάλιας είναι μηχανολόγος μηχανικός.
