«Το έργο του Κρέιν, μακριά από την παράδοση αυτών που είχαν προηγηθεί, ήταν τόσο ριζοσπαστικό για την εποχή του, ώστε να θεωρείται πλέον ο πρώτος Αμερικανός μοντερνιστής, ο άνθρωπος στον οποίο κατά κύριο λόγο οφείλουμε την αλλαγή στη θέαση του κόσμου μέσα από το πρίσμα του γραπτού λόγου», σημειώνει ο Όστερ ήδη στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του – ασφαλώς δεν είναι άνευ σημασίας ότι το έργο του Κρέιν θαύμαζαν ο Χ.Τζ. Γουέλς, ο Χένρι Τζέιμς, ο Τζόζεφ Κόνραντ
Δεν ήταν κανένας, κι ύστερα ήταν κάποιος. Τον λάτρεψαν πολλοί, τον μίσησαν πολλοί, κι ύστερα εξαφανίστηκε. Τον ξέχασαν. Τον θυμήθηκαν. Τον ξέχασαν ξανά. Τον θυμήθηκαν ξανά, και τώρα, καθώς γράφω τις τελευταίες προτάσεις αυτού του βιβλίου τις πρώτες μέρες του 2020, τα βιβλία του λησμονιούνται και πάλι. Οι καιροί είναι σκοτεινοί στην Αμερική, οι καιροί είναι σκοτεινοί παντού, και καθώς συμβαίνουν τόσα πολλά που διαβρώνουν τις βεβαιότητές μας σχετικά με το ποιοι είμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε, ίσως έχει έρθει η ώρα να ξεθάψουμε αυτό το φλεγόμενο αγόρι και να αρχίσουμε να το θυμόμαστε πάλι. Η πρόζα του εξακολουθεί να πετάει σπίθες, η ματιά του είναι ακόμα κοφτερή, το έργο του είναι αιχμηρό. Έχει τίποτα απ’ όλα αυτά την παραμικρή σημασία για κανέναν από εμάς; Αν έχει –και μπορεί κανείς μόνο να ελπίζει ότι αυτό είναι αλήθεια–, πρέπει να δώσουμε προσοχή», επισημαίνει λίγο πριν από την έξοδο της ογκώδους βιογραφίας του Στίβεν Κρέιν (1871-1900), απότοκη κοπιώδους έρευνας του Πολ Όστερ. Ο Κρέιν έζησε μια ζωή γεμάτη, σε φρενιτιώδεις ρυθμούς, θήτευσε στο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, στην ποίηση, στο διήγημα, στο μυθιστόρημα. Στα τέσσερά του ήδη διάβαζε μυθιστορήματα, στα έξι του κάπνισε τσιγάρο και ήπιε μπίρα. Γεννημένος, θα έλεγε κανείς, συγγραφέας, αφέθηκε να παρασυρθεί από τις αντιφάσεις της προσωπικότητάς του, συνδυάζοντας τις, ας πούμε, ευκολίες του δημοσιογραφικού λόγου, αν και ο ίδιος βασάνιζε κυριολεκτικά κάθε του πρόταση πριν τη δημοσιεύσει, με πηγαίο λογοτεχνικό τάλαντο, χάρη στο οποίο μπόρεσε να καταβυθιστεί στα έγκατα μιας ζωής βιωμένης όλο πάθος, της δικής του και των ηρώων του. Είναι χαρακτηριστικό εν προκειμένω ότι ο Κρέιν, τέκνο οικογένειας μεθοδιστών, εγκατέλειψε δύο κολέγια στα οποία τον είχαν γράψει οι γονείς του για να αφοσιωθεί στη συγγραφή.
Ο Κρέιν άφησε ελάχιστα τεκμήρια για τον κατάδικό του βίο, τόσο σύντομο, εξάλλου, αφού πέθανε φυματικός είκοσι εννέα χρόνων, ενώ δεν φαίνεται να κρατούσε ημερολογιακές σημειώσεις, έτσι ο Όστερ «διαβάζει» τον συγγραφέα του Κόκκινου σήματος του θάρρους μέσα από το έργο του, έργο, που παρά τις πιεστικές συνθήκες του βίου –απερίγραπτη σπατάλη, με αποτέλεσμα συχνά πυκνά την ανέχεια– είναι σε γενικές γραμμές υψηλής αφηγηματικής στάθμης.
Ο Κρέιν έζησε μέχρι το μεδούλι την εποχή του και συγχρόνως τη δημιούργησε, αυτός, πρόδρομος του μοντερνισμού, καλύτερα: μοντερνιστής. «Το έργο του Κρέιν, μακριά από την παράδοση αυτών που είχαν προηγηθεί, ήταν τόσο ριζοσπαστικό για την εποχή του, ώστε να θεωρείται πλέον ο πρώτος Αμερικανός μοντερνιστής, ο άνθρωπος στον οποίο κατά κύριο λόγο οφείλουμε την αλλαγή στη θέαση του κόσμου μέσα από το πρίσμα του γραπτού λόγου», σημειώνει ο Όστερ ήδη στην πρώτη σελίδα του βιβλίου του – ασφαλώς δεν είναι άνευ σημασίας ότι το έργο του Κρέιν θαύμαζαν ο Χ.Τζ. Γουέλς, ο Χένρι Τζέιμς, ο Τζόζεφ Κόνραντ.
Το πρώτο του μυθιστόρημα, Μάγκι: ένα κορίτσι του δρόμου, όπου αξιοποίησε επιτόπια έρευνα στο τότε κακόφημο Μπόουερι της Νέας Υόρκης, εκδόθηκε το 1893, προοιωνίζεται τα κορυφαία του έργα, Το κόκκινο σήμα του θάρρους (που εκδόθηκε το 1895 και θεωρείται το πρώτο σύγχρονο πολεμικό μυθιστόρημα, παρότι ο συγγραφέας του, είκοσι τριών ετών, δεν είχε την παραμικρή προσωπική εμπειρία από τα πεδία των μαχών, αλλά κατάφερε να συλλάβει την ατμόσφαιρα του πολέμου, του Αμερικανικού Εμφυλίου, και τον αντίκτυπό της στην ψυχοσύνθεση ενός νεαρού, άπειρου στρατιώτη) και το Στην πρώτη γραμμή, που εκδόθηκε έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του και αναφέρεται στην εμπειρία του ίδιου του Κρέιν ως πολεμικού ανταποκριτή για λογαριασμό του New York Journal στον «ατυχή» Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τον οποίο κάλυψε μαζί με τη σύζυγό του Κόρα Τέιλορ, δύο φορές κιόλας παντρεμένη και διευθύντρια πορνείου. Ο Κρέιν δεν συμμετείχε, βέβαια, στον Αμερικανικό Εμφύλιο, τον περιέγραψε κατά τον τρόπο του Σταντάλ, προκειμένου για το Βατερλό, και του Χέμινγουεϊ, προκειμένου για το Καπορέτο – κατέθεσε, πάντως, περισσότερες από εξήντα πολεμικές ανταποκρίσεις από την Κούβα, το Πουέρτο Ρίκο, την Ελλάδα, χώρια τα μυθιστορήματά του και τα διηγήματά του.
Έτσι, τα γεγονότα συγκροτούν αφηγηματικό καμβά για τον Κρέιν, αλλά διαυγάζονται από το έργο του και το καταυγάζουν, το αναφλέγουν. Πράγματι, «φλεγόμενο αγόρι», ο Κρέιν, φλεγόμενο από τη φυματίωση που σαν σαράκι διαβρώνει το σώμα, φλεγόμενο από το πάθος της δημιουργίας μέχρι το τέλος, όπως, άλλωστε, και ο ομότεχνός του Τζον Κιτς, φυματικός κι αυτός, στον οποίο σαφώς η βιογραφία του Όστερ, γεννημένου, όπως ο Κρέιν, στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι, παραπέμπει. «Γεννημένος την ημέρα των νεκρών και νεκρός πέντε μήνες πριν από τα εικοστά ένατα γενέθλιά του», ο Κρέιν έζησε μόλις πέντε μήνες και πέντε μέρες από τον 20ό αιώνα, αλλά τον σφράγισε αυτόν «τον αιώνα των άκρων» αυτός ο άνθρωπος των άκρων, ισορροπώντας ανάμεσα στον νατουραλισμό, τον ρεαλισμό στην αμερικανική εκδοχή του και τον ιμπρεσιονισμό, προπαντός διαρκώς φλογισμένος και φλεγόμενος.
PAUL AUSTER,
Φλεγόμενο αγόρι,
Μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
Σελ. 1.184
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2023
Ηλίας Καφάογλου
Επιμέλεια:Μισέλ Φάις
