Τι είναι το Πλυντήριο του Αζερμπαϊτζάν;
Πρόκειται για ένα μηχανισμό που είχε ως σκοπό να αγοράζει επιρροή, να πληρώνει λομπίστες, απολογητές – υποστηρικτές των πολιτικών του Αζερμπαϊτζάν και Ευρωπαίους πολιτικούς και να ξεπλένει μετρητά. Η επιχείρηση αξίας 2.9 δισεκατομμυρίων δολαρίων έλαβε χώρα μεταξύ του 2012 και του 2014, που σημαίνει ότι εκείνο το διάστημα 3 εκ δολάρια έβγαιναν με αυτό τον τρόπο από τη χώρα κάθε μέρα, κατά μέσο όρο. Η προέλευση των χρημάτων δεν είναι πάντα ξεκάθαρη, αλλά προέρχεται από εταιρείες που συνδέονται με τον Πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Ilham Aliyev, υπουργεία και τη Διεθνή Τράπεζα του Αζερμπαϊτζάν (τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, η οποία πρόσφατα υπέβαλε αίτημα να υπαχθεί σε καθεστώς προστασίας λόγω χρεωκοπίας). Τα μετρητά μεταφέρθηκαν σε τέσσερις βρετανικές παράκτιες (off-shore) εταιρείες. Από εκεί, ξοδεύονταν σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων και της Γερμανίας, του Η. Βασιλείου, της Γαλλίας, της Τουρκίας, του Ιράν και του Καζακστάν.
Πώς γινόταν;
Με έξυπνη χρήση του οικονομικού συστήματος της Δύσης. Η Danske, η μεγαλύτερη τράπεζα της Δανίας, χειριζόταν τις πληρωμές μέσω ενός μικρού υποκαταστήματός της στην Εσθονία. Δεν παρατήρησε τίποτε παράτυπο. Οι διοργανωτές του σχεδίου εκμεταλλεύτηκαν το αδύναμο – από πλευράς κανονισμών, βρετανικό εταιρικό σύστημα. Ενέγραψαν τέσσερις εταιρείες στο Βρετανικό Μητρώο Εταιρειών στο Λονδίνο. Αυτές ήταν οι Hilux Services, Polux Management, Metastar Invest & LCM Alliance. Οι πρώτες δύο ενεγράφησαν στα Μητρώα στη Γλασκόβη, η τρίτη στο Μπερμινχαμ και η τέταρτη στο Χερτφορτσάιρ. Ο πραγματικός δικαιούχος των εταιρειών παραμένει κρυφός.
Γιατί στη Σκωτία;
Δύο από τις εταιρείες που χρησιμοποιήθηκαν στο αζέρικο Πλυντήριο, ήταν Σκωτσέζικες Κοινοπραξίες Περιορισμένης Ευθύνης, γνωστές πλέον με τα αρχικά τους SLPs (Scottish Limited Partnerships). Υπάρχουν εν γένει στοιχεία ότι όσοι ξεπλένουν χρήματα χρησιμοποιούν τις SLPs για διεθνείς απάτες. Οι εταιρείες έχουν όλα τα πλεονεκτήματα μιας κανονικής εταιρίας: διαθέτουν «νομική υπόσταση» ώστε να μπορούν να ανοίξουν τραπεζικούς λογαριασμούς. Επιπλέον αυτοί είναι εντελώς μη ελέγξιμοι. Αν κάνουν τις επιχειρήσεις τους στο εξωτερικό, δε χρειάζεται να αποδώσουν αρχείο στη Μ. Βρετανία ή να πληρώσουν φόρους. Στο Βρετανικό Μητρώο Εταιρειών δεν εμφανίζονται πραγματικά ονόματα γι αυτές τις εταιρίες. Αντ’ αυτών, σκιώδεις πράκτορες παράκτιων εταιρειών με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, εμφανίζονται να «διοικούν» τις Hilux & Polux.
Το αζέρικο πλυντήριο έστειλε εκατομμύρια δολάρια μέσω τεσσάρων βρετανικών εταιρειών.
Κάνει η Βρετανική κυβέρνηση κάτι γι αυτό;
Ναι, αν και με καθυστέρηση. Τον Ιούνιο η κυβέρνηση εισήγαγε νέους νόμους που υποχρέωσαν τις SLPs να αποκαλύψουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες τους ή να πληρώσουν ημερήσια πρόστιμα έως και 500 βρετανικών λιρών. Η πρωτοβουλία ελήφθη μετά από ανησυχίες ότι διεθνείς εγκληματίες χρησιμοποιούσαν κατά κόρον τις SLPs για ξέπλυμα χρήματος. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Transparency International (διεθνής οργανισμός που μεταξύ άλλων διερευνά και τη δράση και τη νομιμότητα των παράκτιων εταιρειών στο Ην. Βασίλειο), μεταξύ του 2007 και του 2016 ο αριθμός των SLPs τετραπλασιάστηκε. Φαίνεται ότι αποτελούσαν τμήμα ενός εγκληματικού δικτύου offshore εταιρειών.
Ποιοι ήταν οι δικαιούχοι?
Αρκετοί διαπρεπείς Ευρωπαίοι. Ένας εξ αυτών ήταν ο Luca Volonte, ο Ιταλός πρώην επικεφαλής του κεντροδεξιού ευρωπαϊκού λαϊκού κόμματος στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ/ PACE). Ο Volonte ήταν μεταξύ των εκπροσώπων της ΚΣΣΕ που καταψήφισαν την αμφιλεγόμενη αναφορά του 2013 που ασκούσε κριτική στο επίπεδο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν. Τα στοιχεία που διαρρέουν δείχνουν ότι έλαβε πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ (1.8 εκ. βρετανικές λίρες). Παραπέμπεται στην Ιταλία για ξέπλυμα χρήματος και διαφθορά στα πλαίσια μιας ανακριτικής διαδικασίας με κωδική ονομασία «διπλωματία του χαβιαριού». Ωστόσο ο ίδιος αρνείται την ενοχή του.
Μεταξύ άλλων υψηλόβαθμων αποδεκτών συναντάμε τον Eduard Lintner, πρώην Γερμανό βουλευτή με τη Χριστιανική Σοσιαλιστική Ένωση, το βαυαρικό αδελφό κόμμα των κυβερνώντων χριστιανοδημοκρατών της Ανκελα Μέρκελ. Μεταξύ του 2012 και του 2014, όταν δεν ήταν πλέον βουλευτής, το ίδρυμά του έλαβε 819.500 ευρώ. Τα μετρητά περιλάμβαναν μια πληρωμή 61.000 ευρώ που έγινε δύο εβδομάδες αφότου ο Lintner επισκέφθηκε το Αζερμπαϊτζάν ως εντεταλμένος παρατηρητής των αζέρικων εκλογών. Απετίμησε το δημοψήφισμα ως «εφάμιλλο των γερμανικών στανταρτ». Ισχυρίζεται ότι οι πληρωμές αφορούν νόμιμη εργασία του και ότι ο ίδιος δεν καρπώθηκε προσωπικά τα χρήματα και δε γνώριζε την ακριβή προέλευσή τους.
Μετρητά εστάλησαν επίσης και σε βουλγαρικούς και σουηδικούς τραπεζικούς λογαριασμούς που ανήκαν στον Kalin Mitrev, ο οποίος ήταν τότε ήταν ιδιώτης σύμβουλος, αλλά τώρα εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Αναδόμηση και την Ανάπτυξη στο Λονδίνο. Ο Mitrev ισχυρίζεται ότι τα χρήματα ήταν ιδιωτικό εισόδημα από νόμιμη εργασία του ως συμβούλου και ότι δε γνώριζε την αρχική πηγή των κεφαλαίων. Αρνείται ότι έπραξε κάτι παράνομο.
Υπάρχουν Αζέροι παραλήπτες χρημάτων;
Οι περισσότεροι εκ των παραληπτών είναι από το Μπακού, την πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται ένας διπλωμάτης στην πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στο Λονδίνο, ο Orkhan Sultanov, για τον οποίο λέγεται ότι είχε οριστεί και επικεφαλής της αντικατασκοπείας του Αζερμπαιτζάν και ο Jovdat Guliyef, μια εξέχουσα προσωπικότητα της Αγγλο – Αζέρικης κοινότητας. Δεν υπάρχει κάποια απόδειξη ότι γνώριζαν την πραγματική προέλευση των χρημάτων. Υπάρχουν πληρωμές προς καλά δικτυωμένα τέκνα υψηλόβαθμων του αζέρικου καθεστώτος που σπούδαζαν στη Βρετανία ή παρακολουθούσαν σεμινάρια αγγλικής γλώσσας. Μια από τις πιο ισχυρές πολιτικές οικογένειες στο Μπακού συνδέεται επίσης με τα χρήματα μέσω μια γαλλικής εταιρείας, της RCL Holding. Ο Ziya Mammadov, πρώην Υπουργός Μεταφορών, ο γιός του Anar, και άλλοι συγγενείς τους έχουν μια περιουσία πολλών εκατομμυρίων στο Αζερμπαιτζάν. Περιλαμβάνει κατασκευές, ξενοδοχεία και ασφαλιστικές εταιρείες. Οι Mammadov υπήρξαν κάποτε επενδυτές του Πύργου Τραμπ στο Μπακού, έργο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Υπάρχουν πληρωμές στα ηλεκτρονικά δεδομένα των συναλλαγών προς εταιρείες που συνδέονται με τον Όμιλο Baghlan των Mammadov. Το δίκτυο δε φαίνεται να φθάνει έως τον Τραμπ, αλλά σίγουρα αφήνει την απορία για το πως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ διαλέγει επιχειρηματικούς συνεργάτες.
Ο Πύργος Τραμπ στο Μπακού. Και οι επιχειρηματικοί συνεργάτες του Τραμπ στην ανέγερση του Πύργου– οι Mammadov- επίσης εμφανίζονται στο Κόλπο του Πλυντηρίου
Πώς γνωρίζουμε αν αυτό ήταν όντως ξέπλυμα χρήματος;
Η Danske παραδέχεται ότι οι έλεγχοι στο εσθονικό υποκατάστημά της προκειμένου να διαπιστωθεί και να σταματήσει το ξέπλυμα χρήματος δεν ήταν όσο ενδελεχείς θα έπρεπε. Η τράπεζα διαπίστωσε το δίκτυο το 2014. Η τράπεζα λέει ότι είχε καταγγείλει ύποπτες συναλλαγές στις Αρχές, αλλά ήταν δική τους ευθύνη να διαπιστώσουν σε ποιο βαθμό αυτές γίνονταν για παράνομους σκοπούς.
Επιπρόσθετα, η ύποπτη φύση κάποιων από τα βασικά δίκτυα συναλλαγών δείχνει σαφώς προς αυτή την κατεύθυνση. Μία εταιρεία, η Bactelecom MMC, πλήρωσε πάνω από 1.4εκ δολάρια σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Η εταιρεία είχε το ίδιο όνομα με τον τηλεπικοινωνιακό πάροχο του Αζερμπαιτζάν αλλά δε συσχετίζεται με αυτόν. Διενεργούσε τεράστιες μεταφορές ποσών δύο και τρεις φορές την ημέρα, με χρήματα να μετακινούνται στην κυριολεξία με τη σέσουλα πίσω – μπρος μεταξύ εταιρειών. Οι ειδικοί στις παράκτιες εταιρείες λένε ότι αυτό το μοτίβο στις μεταφορές συνδυασμένο με την ταχύτητα με την οποία γίνονταν, έπρεπε να είχε εγείρει σοβαρές ανησυχίες εξαρχής για ξέπλυμα χρήματος.
Από που προέρχονται τα στοιχεία;
Μια ανώνυμη πηγή διέρρευσε τα στοιχεία στην Δανέζικη εφημερίδα Berlingske στην Κοπεγχάγη. Μέσω της εφημερίδας οι πληροφορίες έγιναν γνωστές στους επικεφαλείς του Προγράμματος για την Αναφορά του Οργανωμένου Εγκλήματος και της Διαφθοράς (Organised Crime and Corruption Reporting Project -OCCRP), στον Guardian και σε άλλα ΜΜΕ. Υπάρχουν λεπτομέρειες για πάνω από 16.000 συναλλαγές, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων των δικαιούχων, των λεπτομερειών πληρωμών και λογαριασμών σε διάφορα νομίσματα.
Luke Harding – Caelainn Barr – Dina Nagapetyants
Πηγή: The Guardian
Μετάφραση: Έλενα Μπουλετή
