Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου

Ενας χρόνος έκλεισε από τη σύναψη της Συμφωνίας, ή σωστότερα, της «Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας». Εξαρχής όλα συνηγορούσαν ότι πρόκειται για μια συμφωνία που καταστρατηγεί βασικά δικαιώματα των προσφύγων, ενώ παράλληλα αναγνωρίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα». Πέραν τούτων, αποτελεί ένα κείμενο αμφίβολης νομικής ισχύος. Πριν λίγες εβδομάδες, το ίδιο το Δικαστήριο της ΕΕ, σε απόφασή του, δηλώνει αναρμόδιο να αποφανθεί για ζητήματα που ανακύπτουν από τις διατάξεις της συμφωνίας. Ειδικότερα, δεν αναγνωρίζει ότι πρόκειται για μια συμφωνία που έχει συνάψει κάποιο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, όπως η Κομισιόν ή το Συμβούλιο, αλλά ότι αποτελεί ένα ιδιότυπο διεθνές κείμενο που έχει υπογραφεί από τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Η Ευρώπη, λοιπόν, παρότι στις αρχές των μεγάλων προσφυγικών ροών, το 2015, δήλωνε σε όλους τους τόνους ότι καλωσορίζει αυτούς τους κατατρεγμένους ανθρώπους και ότι κάθε κράτος θα αναλάβει μερίδιο ευθύνης για τη φιλοξενία τους, στη συνέχεια ακολούθησε άλλο δρόμο. Το 2016 -μόλις είδε τα δύσκολα- έγινε η Ευρώπη των κλειστών συνόρων, η Ευρώπη που προσβλέπει στη μείωση και κυρίως στην αποτροπή των προσφυγικών ροών με μια τέτοια συμφωνία.
Σήμερα, το 2017, η ΕΕ δείχνει πλέον το σκοτεινότερο πρόσωπό της στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Η κατρακύλα των αξιών της είναι πια δεδομένη. Τον τελευταίο μόνο μήνα οι αρνητικές εξελίξεις διαδέχονται η μία την άλλη. Πρώτα, το Φεβρουάριο υπογράφεται η Διακήρυξη της Μάλτας από τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Έτσι, μετά τη συνεργασία της Ευρώπης με την «ασφαλή» Τουρκία, έρχεται νέα συνεργασία με την ακόμα πιο «ασφαλή» Λιβύη προς αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών, ενώ παράλληλα προαναγγέλλεται η ενίσχυση της πολιτικής επιστροφών. Αυτή η αναγγελία δίνει τη θέση της, στις αρχές Μαρτίου, σε ένα αναθεωρημένο Σχέδιο Δράσης της Κομισιόν «για μια πιο αποτελεσματική πολιτική επιστροφών στην Ε.Ε.».

Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη πέθανε

Συγκεκριμένα, η Σύσταση της Κομισιόν προς τα κράτη–μέλη, που δημοσιεύτηκε στις 7 Μαρτίου, καλεί σε εφαρμογή πρακτικών που θα διευκολύνουν τις δυνατότητες επιστροφών. Το πιο επικίνδυνο, δε, είναι ότι αφήνει ανοιχτό το περιθώριο να παρατείνεται κατ’ εξαίρεση η διοικητική κράτηση αλλοδαπών προς απέλαση έως και 18 μήνες, κατά παρέκκλιση της ισχύουσας Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Πολιτικές, δηλαδή, που κάποτε τολμούσαν να εφαρμόσουν μόνο Σαμαράς και Δένδιας, τώρα υιοθετούνται από την ίδια την Ε.Ε.
Η πιο μεγάλη υποκρισία που συναντάμε στα παραπάνω κείμενα, είναι πως οι πρακτικές αυτές θα εφαρμόζονται «με σεβασμό πάντα στα ανθρώπινα δικαιώματα, το διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές αρχές». Η σημερινή Ευρώπη, άλλωστε, όπως και στους υπόλοιπους τομείς εκτός του προσφυγικού, αρέσκεται σε ευχολόγια και σε μεγαλόσχημες δηλώσεις, που δεν μεταφράζονται, όμως, σε πράξεις.
Το τοπίο είναι ξεκάθαρο πλέον σε ό,τι αφορά τη μεγάλη εικόνα: Η αλληλεγγύη της ΕΕ αργοπεθαίνει, ή μάλλον έχει ήδη πεθάνει. Ο προβληματισμός τώρα πρέπει να μεταφερθεί εντός: ποια στάση θα κρατήσει η Ελλάδα απέναντι σε όλες αυτές τις δυσοίωνες πολιτικές εξελίξεις. Η κυβέρνηση, παρά τα σοβαρά λάθη, τις αστοχίες και τις μέχρι τώρα καθυστερήσεις στη διαχείριση του προσφυγικού, θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων; Θα συνεχίσει να παλεύει για την προστασία των δικαιωμάτων και εν γένει για τις αξίες που αποτελούν πυρήνα των πολιτικών θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ; Ή τελικά θα παρασυρθεί κι αυτή στην άσχημη πορεία που αποφάσισε η Ευρώπη να οδεύσει;

Οργα­νώ­σεις δι­καιω­μά­των ε­νώ­νουν τη φω­νή τους ε­νά­ντια στη Συμ­φω­νία

Την πε­ρα­σμέ­νη Πέ­μπτη, 10 ορ­γα­νώ­σεις αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των πραγ­μα­το­ποίη­σαν συ­νέ­ντευ­ξη τύ­που για τον έ­να χρό­νο α­πό τη συμ­φω­νία ΕΕ-Τουρ­κίας, δια­λέ­γο­ντας την η­μέ­ρα ό­που, σύμ­φω­να με την α­πό­φα­ση της Ευ­ρω­παϊκής Επι­τρο­πής τον Δε­κέμ­βριο 2016, ε­νερ­γο­ποιεί­ται ξα­νά ο Κα­νο­νι­σμός του Δου­βλί­νου, με α­πο­τέ­λε­σμα να ξε­κι­νούν οι ε­πι­στρο­φές αι­τού­ντων ά­συ­λο α­πό την Ευ­ρώ­πη στις χώ­ρες υ­πο­δο­χής, ά­ρα και στη χώ­ρα μας. Οι ορ­γα­νώ­σεις που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στο πε­δίο μί­λη­σαν για την κα­τάρ­ρευ­ση της συμ­φω­νίας και τις κα­τα­στρο­φι­κές ε­πι­πτώ­σεις της στην προ­στα­σία των δι­καιω­μά­των των προ­σφύ­γων και με­τα­να­στών.
Σύμ­φω­να με την Μα­ριέτ­τα Προ­βο­πού­λου, γε­νι­κή διευ­θύ­ντρια των Για­τρών Χω­ρίς Σύ­νο­ρα, ε­ξαι­τίας του κλει­σί­μα­τος των συ­νό­ρων και της ε­φαρ­μο­γής της συμ­φω­νίας, 140 άν­θρω­ποι έ­χα­σαν τη ζωή τους στη Βαλ­κα­νι­κή ο­δό, 69 στην Ελλά­δα, λό­γω των κα­κών συν­θη­κών δια­βίω­σης. Οι ΓΧΣ έ­χουν κα­τα­γρά­ψει ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση στις α­πό­πει­ρες αυ­το­κτο­νίας και αυ­το­τρα­μαυ­τι­σμών και ψυ­χι­κών νο­ση­μά­των στη Σά­μο, λό­γω του ε­γκλω­βι­σμού των αν­θρώ­πων ε­κεί. Δή­λω­σαν α­ντί­θε­τοι στην κρά­τη­ση και κά­λε­σαν για διεύ­ρυν­ση των προ­γραμ­μά­των με­τε­γκα­τά­στα­σης με διευ­ρυ­μέ­να κρι­τή­ρια και ό­χι με βά­ση την ε­θνι­κό­τη­τα.
Ο Νι­κή­τας Κα­νά­κης, πρό­ε­δρος του ΔΣ των Για­τρών του Κό­σμου, μί­λη­σε για μάλ­λον ε­πι­τυ­χη­μέ­νη δια­χεί­ρι­ση του προ­σφυ­γι­κού α­πό την ΕΕ, α­φού το μή­νυ­μα που θέ­λει να στεί­λει εί­ναι ό­τι οι πρό­σφυ­γες δεν εί­ναι ευ­πρόσ­δε­κτοι. Ανα­φέρ­θη­κε στο φαι­νό­με­νο της σε­ξουα­λι­κής βίας «9 στις 10 γυ­ναί­κες στη Μό­ρια εί­ναι βια­σμέ­νες ή κα­κο­ποιη­μέ­νες» και τό­νι­σε ό­τι κλεί­νο­ντας τα σύ­νο­ρα η Ευ­ρώ­πη ε­νι­σχύει τις πα­ρά­νο­μες δια­δρο­μές και τα κυ­κλώ­μα­τα. «Δέ­σμευ­ση ό­λων μας εί­ναι ό­τι δεν θα κλεί­νου­με τα μά­τια και κυ­ρίως το στό­μα».
Ο Ηρα­κλής Ακτύ­πης, διευ­θυ­ντής του ελ­λη­νι­κού τμή­μα­τος της Διε­θνούς Αμνη­στίας, τό­νι­σε ό­τι η Τουρ­κία δεν μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί α­σφα­λής χώ­ρα, διό­τι το σύ­στη­μα α­σύ­λου της εί­ναι υ­πό σύ­στα­ση, δεν χο­ρη­γεί πλή­ρες κα­θε­στώς α­σύ­λου σε μη Ευ­ρω­παίους, ε­νώ το κα­θε­στώς προ­στα­σίας που πα­ρέ­χει στους Σύ­ρους εί­ναι προ­σω­ρι­νό και μπο­ρεί να α­να­κλη­θεί ο­ποια­δή­πο­τε στιγ­μή. Επι­πλέ­ον, οι συν­θή­κες δια­βίω­σης των προ­σφύ­γων ε­κεί εί­ναι κα­κές και η κοι­νω­νι­κή μέ­ρι­μνα α­νε­παρ­κής. Η Τουρ­κία πα­ρα­βιά­ζει της αρ­χή της μη ε­πα­να­προώ­θη­σης, ε­πι­στρέ­φο­ντας αν­θρώ­πους σε Συ­ρία, Ιράκ και Αφγα­νι­στάν. Η Διε­θνής Αμνη­στία, εί­πε ο κ. Ακτύ­πης, πραγ­μα­το­ποιεί πα­νευ­ρω­παϊκή εκ­στρα­τεία για την ά­με­ση με­τα­φο­ρά των προ­σφύ­γων στην η­πει­ρω­τι­κή Ελλά­δα σε α­ξιο­πρε­πείς συν­θή­κες και τη με­τε­γκα­τά­στα­σή τους σε άλ­λα κρά­τη μέ­λη.

Κα­τα­πά­τη­ση των δι­καιω­μά­των

Ο Σπύ­ρος Κου­λο­χέ­ρης, α­πό το Ελλη­νι­κό Συμ­βού­λιο για τους Πρό­σφυ­γες, μί­λη­σε για τη διοι­κη­τι­κή κρά­τη­ση, που ε­νώ θα έ­πρε­πε να γί­νε­ται σε ε­ξαι­ρε­τι­κές πε­ρι­πτώ­σεις, τε­λι­κά γί­νε­ται για ό­λους υ­πο­χρεω­τι­κά, α­κό­μα και για τις ευά­λω­τες πε­ρι­πτώ­σεις, τις οι­κο­γέ­νειες, τα α­συ­νό­δευ­τα α­νή­λι­κα και τα θύ­μα­τα βα­σα­νι­στη­ρίων. Τό­νι­σε ό­τι οι γρή­γο­ρες δια­δι­κα­σίες στην ε­ξέ­τα­ση των αι­τη­μά­των α­σύ­λου, που προ­κύ­πτουν α­πό τη συμ­φω­νία, εί­ναι ε­μπό­διο στην ε­ξα­κρί­βω­ση της ευα­λω­τό­τη­τας των προ­σφύ­γων και ό­τι υ­πάρ­χουν πε­ρι­πτώ­σεις ευά­λω­των που ε­πι­στρέ­φο­νται στην Τουρ­κία.
Ο Επα­μει­νών­δας Φαρ­μά­κης, γε­νι­κός διευ­θυ­ντής του Solidarity Now, α­να­φέρ­θη­κε στο ζή­τη­μα χρη­μα­το­δό­τη­σης της υ­λο­ποίη­σης της συμ­φω­νίας, λέ­γο­ντας ό­τι η ορ­γά­νω­ση κα­τέ­θε­σε τη Δευ­τέ­ρα α­να­φο­ρά στο Ευ­ρω­παϊκό Κοι­νο­βού­λιο, ζη­τώ­ντας τη διε­ρεύ­νη­ση της χρή­σης των κοι­νο­τι­κών κον­δυ­λίων στην Ελλά­δα. Ανα­φέρ­θη­κε στην έλ­λει­ψη συ­νο­λι­κού σχε­δια­σμού α­πό την κυ­βέρ­νη­ση και τη συ­νε­χή κα­τα­σπα­τά­λη­ση πό­ρων, ει­δι­κά με τη δη­μιουρ­γία κα­ταυ­λι­σμών. Πρό­τει­νε το ά­με­σο κλεί­σι­μο των κα­ταυ­λι­σμών και τη στέ­γα­ση ό­λων σε δο­μές ε­ντός του α­στι­κού ι­στού.
Ο Δη­μή­τρης Σα­ρα­φια­νός, α­πό την Ελλη­νι­κή Ένω­ση για τα Δι­καιώ­μα­τα του Ανθρώ­που, εί­πε ό­τι έ­χου­με κα­τα­κερ­μα­τι­σμό των δι­καιω­μά­των που πλήτ­τει τον οι­κου­με­νι­κό χα­ρα­κτή­ρα της προ­στα­σίας των προ­σφύ­γων. «Όσο η ΕΕ χα­ρα­κτη­ρί­ζει α­σφα­λείς, χώ­ρες ό­πως η Τουρ­κία, η ί­δια δεν εί­ναι α­σφα­λής για τους πρό­σφυ­γες». Ανα­φέρ­θη­κε στις δευ­τε­ρο­βάθ­μιες ε­πι­τρο­πές ε­ξέ­τα­σης των αι­τη­μά­των α­σύ­λου, των ο­ποίων τη σύν­θε­ση άλ­λα­ξε η κυ­βέρ­νη­ση τον πε­ρα­σμέ­νο Ιού­νιο, με σκο­πό να χα­ρα­κτη­ρί­ζει α­βά­σι­μα τα αι­τή­μα­τα α­σύ­λου. «Στη χώ­ρα μας έ­χου­με κρί­ση του κρά­τους δι­καίου ό­χι προ­σφυ­γι­κή κρί­ση».
Τέ­λος, ο Δη­μή­τρης Χρι­στό­που­λος, πρό­ε­δρος της Διε­θνούς Ομο­σπον­δίας Δι­καιω­μά­των του Ανθρώ­που (FIDH), μί­λη­σε για τον α­νεί­πω­το πο­λι­τι­κό κυ­νι­σμό της Ευ­ρώ­πης που έ­χει βα­πτι­στεί ρε­α­λι­σμός. Ανα­φέρ­θη­κε στην α­ναί­ρε­ση της έν­νοιας του πρό­σφυ­γα και ό­τι πλέ­ον η ΕΕ συ­νο­μι­λεί, με τον πλέ­ον ε­πί­ση­μο τρό­πο, με τη ξε­νο­φο­βία στο ε­σω­τε­ρι­κό της. «Δεν υ­πάρ­χει η­θι­κό έ­ρει­σμα για τον φρά­χτη στην Ουγ­γα­ρία, ό­ταν έ­χου­με φρά­χτη στην Ελλά­δα. Ηθι­κή και πο­λι­τι­κή νο­μι­μο­ποίη­ση της ά­κρας δε­ξιάς στην Ευ­ρώ­πη αυ­τό έ­χου­με σή­με­ρα».

Σωτηρία Χήρα – Αφροδίτη Μπα­μπά­ση

Πηγή: Η Εποχή